Türkiye’nin de onayladığı Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 1 inci maddesi, 18 yaşından küçük herkesi “ÇOCUK” olarak tanımlamaktadır. BM tarafından konulan bu kronolojik yaş ölçütü, çocuğun tanımlanmasında kolay ve evrensel bir yöntem olarak görülse de “Çocuk” kavramı yaşla sınırlandırılabilecek bir kavram değildir. Zaten Amerika Birleşik Devletleri’nin birçok eyaleti başta olmak üzere pek çok ülke, her ne kadar hukuken çocuğu, 18 yaşın altındaki kişiler olarak tanımlasa da 18 yaşın dolmasıyla çocukluğun bitmeyeceği bilinciyle; çocuklara fiziksel ve psikolojik zararı olabilecek sigara, alkol gibi maddelerin kullanma ve satma yaşını 18 değil 21 olarak belirlemektedir. Bu durum da bizlere bu ülkelerin resmi olmasa da 21 yaşından küçük herkesi çocuk olarak tanımladığını göstermektedir.
Zaten çocuğun kim olduğuna dair tanımı, yaşla sınırlandırmak doğru değildir. Çünkü çocukların fiziki ve zihinsel olarak belli bir yetkinliğe ulaşması yaşa bağlı değildir. Ancak hukuki olarak çocuk diye tabir edilen kişinin tartışmasız kim olduğunun belli olması gerektiği için böyle birtakım yasal tanımlar karşımıza çıkmaktadır.
BM Çocuk Hakları Sözleşmesince 18 yaşından küçük herkese çocuk denilse de başta Türkiye olmak üzere çoğu ülkede 18 yaşından küçük kişilerin hukuken ergin sayılabilmesi için istisnalar düzenlenmiştir. Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 11 ve 12. Maddeleri; 18 yaşın doldurulmasıyla erginliğin başlayacağını, istisnaense 15 yaşını dolduran her çocuğun kendi isteği ve velisinin onayıyla yaptığı başvuruyu hakimin de kabul edip karar vermesiyle kişinin hukuken ergin sayılabileceğini düzenlemektedir. Diğer bir istisnaysa evliliktir. TMK 11 ve 124. Maddeleri; evlenmeyle ergin sayılabileceğini, normal evlenme yaşınınsa 18 yaşının doldurulması olduğunu düzenlemekteyse de istisnaen, 17 yaşını dolduran veya özel bir sebep varsa hakimin izniyle 16 yaşın doldurulmasıyla kişinin evlenebileceğini ve evlenmeyle de kişinin hukuken çocukluktan çıkıp ergin sayılabileceğini düzenlemektedir.
Çocuklar için her ne kadar farklı tanımlar ve istisnalar yapılıyor olsa da çocukların; fiziksel, psikolojik ve sosyal yönlerden yetişkinlerden çok farklı olduğu ve daha çeşitli sağlık, koruma, bakım ve destek ihtiyaçları olduğu aşikardır. Çocuklar hemen hemen her toplumda “TOPLUMUN GELECEĞİ” olarak görülse de sağlık başta olmak üzere eğitim, bakım, güvenlik gibi çoğu konularda çocuklara yeterli destek sağlanamamaktadır. Bizler başta olmak üzere pek çok Sivil Toplum Örgütü çocuklar için seferber olmuş olsa da Devletlerin birincil önceliğine “Çocuk Haklarını” alıp ona göre çalışma planları yaparak faaliyete geçmesi gerekmektedir.
Fatih Can KESEMEN
Avukat
